Pasławski Stefan Wiktor Paweł (1885–1956), generał brygady WP, wojewoda białostocki i stanisławowski. Ur. 24 lub 25 V w Warszawie, był synem Karola i Marii z Litauerów. Do gimnazjum Uczęszczał w Krakowie i we Lwowie (IV Gimnazjum Klasyczne), gdzie złożył egzamin dojrzałości. Jako student Wydziału Prawnego Uniw. Lwow. brał od r. 1905 udział w pracach tajnej organizacji niepodległościowej «Zet». Delegowany w r. 1906 do Warszawy, działał w Związku im. Kilińskiego i Narodowym Związku Robotniczym. Następnie wśród chłopów Małopolski prowadził prace oświatowe. We Lwowie był prezesem Czytelni Akademickiej. W okresie od 1 X 1909 do 30 IX 1910 odbył jednoroczną obowiązkową służbę wojskową w armii austriackiej; ukończył szkołę oficerów rezerwy. Potem pracował jako dziennikarz. Należał do organizatorów Drużyn Bartoszowych (DB); od 9 VII 1908 do 31 VII 1914 był członkiem Rady Naczelnej DB, a ponadto członkiem sekcji organizacyjnej, sekcji gimnastycznej i musztry oraz od r. 1911 wydziału wojskowego. W r. 1912 był pisarzem głównym, a od r. 1913 do 31 VII 1914 zastępcą naczelnika głównego. Kierował wieloma kursami podoficerskimi, opracowywał regulaminy i instrukcje. Nawiązał też kontakt z młodzieżą wiejską Kongresówki. W r. 1913 meldował się u Józefa Piłsudskiego jako zwolennik zbliżenia wszystkich organizacji wojskowych.
Po zmobilizowaniu Drużyn wstąpił 10 VIII 1914 do Legionu Wschodniego, w którym został dowódcą kompanii, a po rozwiązaniu Legionu przeszedł w stopniu porucznika (nominacja 18 X) do 3 p. piechoty Legionów Polskich, gdzie jako adiutant pułku i dowódca kompanii odbył kampanię karpacką. Ranny pod Mołotkowem (29 X 1914), a następnie ciężko pod Pasieczną (8–9 XI 1914), leczył się przez kilka miesięcy. Dn. 12 XI t. r. awansował do stopnia kapitana. Niezdolny długi czas do służby frontowej, od połowy listopada 1915 pełnił przez rok funkcję komendanta stacji zbornej Legionów w Budapeszcie, gdzie przyczynił się do wystąpień Węgrów na rzecz sprawy polskiej. Następnie był kierownikiem Głównego Urzędu Zaciągu w Płocku (listopad 1916 – czerwiec 1917), inspektorem w Krajowym Inspektoracie Zaciągu, podległym Władysławowi Sikorskiemu, a w końcu od 1 V do 2 X 1918 szefem sekcji opieki wojennej w Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu. Tutaj był czynny przy udzielaniu pomocy żołnierzom Legionów oraz korpusów wschodnich, którzy powracali z niewoli bądź zwolnieni zostali z obozów. Kolejne stopnie wojskowe uzyskał w Polskiej Sile Zbrojnej: majora 15 IX 1917, podpułkownika 1 X 1918. W końcu października t. r. P. próbował zaprzysiąc dla Rady Regencyjnej grupy oficerów i żołnierzy z armii austriackiej.
W dn. 28 X – 4 XI 1918, do chwili przybycia Edwarda Śmigłego-Rydza do Lublina, kierował akcją rozbrajania żołnierzy austriackich oraz organizowaniem oddziałów polskich. Dn. 5 XI t. r. podążył do Warszawy, gdzie w charakterze zastępcy komendanta stolicy (Henryka Minkiewicza) brał udział w rozbrajaniu oddziałów niemieckich. Od 25 XI do 11 XII był dowódcą białostockiego okręgu wojskowego. Następnie zgłosił się do służby liniowej, gdzie powierzono mu formowanie białostockiego pułku strzelców (późniejszy 79 p. piechoty), wchodzącego w skład 1 dyw. litewsko-białoruskiej. Z pułkiem tym brał udział w walkach na froncie wschodnim. Stopień pułkownika otrzymał 1 VI 1919. Dowodził wówczas 4 bryg. litewsko-białoruską. Odcięty z brygadą w okresie walk odwrotowych na północny wschód od Wilna od grupy gen. Aleksandra Boruszczaka, w połowie lipca 1920, w czasie próby przebicia się, został rozbrojony i internowany przez wojsko litewskie. Od 12 III do 10 V 1921 P. był dowódcą 40 bryg. piechoty, następnie do 15 X t. r. dowódcą piechoty dywizyjnej 20 dyw. piechoty, po czym pełnił taką funkcję do 27 III 1923 w 29 dyw. W okresie 1921–2 ukończył Kurs Wyższych Dowódców. Z kolei został zastępcą komendanta Obozu Warownego Wilno. W okresie od listopada 1925 do czerwca 1927 był kolejno dowódcą 2 (w Baranowiczach) i 3 (w Wilnie) bryg. Korpusu Ochrony Pogranicza.
W czerwcu 1927 P. oddany został czasowo do dyspozycji Min. Skarbu z przeznaczeniem do kierowania Strażą Celną na granicy zachodniej i południowej. W t. r. i n., jako naczelny inspektor Straży Celnej, zreorganizował tę instytucję. Do służby wojskowej powrócił 5 XI 1928 już w stopniu generała brygady (awans z 1 I t. r.) i objął dowództwo Okręgu Korpusu w Toruniu. W ciągu sześciu niemal lat rozwinął na tym stanowisku, oprócz działalności wojskowej, rozległą pracę społeczną. Pod jego przewodnictwem Komitet Dziesięciolecia zakupił i wyekwipował «Dar Pomorza». Następnie P. przeszedł w stan nieczynny i postanowieniem prezydenta RP z 29 IX 1934 został mianowany wojewodą białostockim. Również na mocy postanowienia Prezydenta RP z 14 VII 1936 otrzymał nominację na wojewodę stanisławskiego. Z tego stanowiska zwolniono go 20 I 1939 (wg Józefa Kordiana Zamorskiego «za jego umiar» – cytat za J. Rawiczem) i mianowano dyrektorem Biura Inspekcji w Zarządzie Centralnym Min. Spraw Wewnętrznych. Minister spraw wojskowych Tadeusz Kasprzycki przeniósł P-ego 24 IV 1939 ze stanu nieczynnego w stan spoczynku. Działalność późniejsza P-ego jest mniej znana. Wiadomo tylko, że po wojnie obronnej Polski 1939 r. był internowany w Rumunii (w Baile Herculane, a potem w Targovişte), skąd wiosną 1941 został wydany Niemcom; przebywał następnie w oficerskich obozach jenieckich, m. in. od października 1942 w Dössel. Był tam przewodniczącym konspiracyjnego koła przyjaciół harcerzy. Uwolniony przez wojska alianckie, zamieszkał najpierw we Francji; w październiku 1945 został przeniesiony do rezerwy. W styczniu 1948 przybył do Wielkiej Brytanii, gdzie po przejściu przez Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia osiedlił się w Walii. Zmarł 17 VII 1956 w Bangor i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był odznaczony m. in. Krzyżem Virtuti Militari V kl., Orderem Polonia Restituta kl. 5, 4, 3 (?), Krzyżem Walecznych czterokrotnie, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Niepodległości, Komandorią Jugosłowiańskiego Orła Białego z Gwiazdą.
Ożeniony w r. 1925 z Aleksandrą Judycką, P. miał syna Stefana Karola (ur. 1926) oraz córkę Grażynę (ur. 1930).
Enc. Wojsk., VI; Kryska-Karski T., Żurakowski S., Generałowie Polski Niepodległej, Londyn 1976 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Ihnatowicz, Vademecum, s. 143, 146; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, W. 1917; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – Dominiczak H., Granica polsko-niemiecka 1919–1939, W. 1975 s. 133, 137; Drużyny Bartoszowe 1908–1914, Lw. 1939 s. 366; Księga Chwały Piechoty, W. 1937–9; Łossowski P., Stosunki polsko-litewskie w latach 1918–1920, W. 1965; Piskorski T., W pięćdziesiątą rocznicę powstania „Zetu”, W. 1937 s. 13; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1967 Rawicz J., Diabeł przegrany, W. 1976; Różycki M., Dybkowski S., Zarys historii wojennej 79-go pułku piechoty, W. 1929 s. 5, 8, 16, 18–20; Rzepecki J., Sprawa Legionu Wschodniego 1914 roku, W. 1966; Stawecki P., Następcy komendanta, W. 1969; – Hulewicz B., Wielkie wczoraj w małym kręgu, W. 1973; Orłowicz M., Pamiętniki, „Studia Hist.” R. 22: 1979 z. 2 s. 332; Rocznik Polonii 1958–9, Londyn 1959 s. 417; Roja B., Legendy i fakty, W. 1931; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967 I–II; Zarzewie 1909–1920, W. 1973; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1956 nr 173 s. 4; – AAN: Akta Prezydium Rady Ministrów i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych; CAW: Akta personalne P-ego; – Informacje Stefana Jellenty z Warszawy i Mieczysława Paszkiewicza z Londynu.
Piotr Stawecki